Η ενδομητρίωση αποτελεί ένα αινιγματικό νόσημα το οποίο αφορά κυρίως γυναίκες που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία.

Η ενδομητρίωση είναι μια πάθηση κατά την οποία ιστός που φυσιολογικά καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) αναπτύσσεται εκτός αυτής, σε άλλες περιοχές του σώματος και δημιουργεί εστίες ενδομητρίωσης (συνήθως στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στους συνδέσμους που στηρίζουν τη μήτρα, στην περιοχή ανάμεσα στον κόλπο και το έντερο και στο περιτόναιο). Σπανιότερα, εστίες ενδομητρίωσης δημιουργούνται σε κοιλιακές ουλές από προηγούμενες εγχειρήσεις στο έντερο, στην ουροδόχο κύστη, στον κόλπο, στον τράχηλο της μήτρας ή ακόμα και εκτός κοιλιακής χώρας.

Από τα πιο συχνά συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι ο έντονος πόνος κατά τη διάρκεια της περιόδου και της ερωτικής πράξης, ο χρόνιος πόνος στην περιοχή της λεκάνης και η υπογονιμότητα. Τα συμπτώματά της παραπέμπουν σε άλλες γυναικολογικές παθήσεις κι αυτό καθιστά τη διάγνωσή της εξαιρετικά δύσκολη. Επίσης, δεν υπάρχουν κατάλληλες εξετάσεις για να καταλήξει κάποιος  με σιγουριά στη διάγνωση. Αυτό που μπορεί να βοηθήσει διαγνωστικά είναι ο γυναικολογικός υπέρηχος  και η μαγνητική τομογραφία, αλλά ο μόνος τρόπος για να επιβεβαιωθεί με σιγουριά η ύπαρξη ενδομητρίωσης είναι η λαπαρασκόπηση.

Αν και η ενδομητρίωση είναι μία συνηθισμένη ασθένεια, όπως ο διαβήτης ή το άσθμα, οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν καν γνώση για την ύπαρξή της.

Τι δείχνουν οι αριθμοί για την ενδομητρίωση:

1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας πάσχουν από ενδομητρίωση

• 176 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως έχουν ενδομητρίωση

• 2 στις 10 γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση είναι υπογόνιμες

• 30-50% των υπογόνιμων γυναικών έχουν ενδομητρίωση

• Χρειάζονται από 7 έως 12 χρόνια για να πραγματοποιηθεί η διάγνωση της ενδομητρίωσης

Πώς συνδέεται η ενδομητρίωση με την υπογονιμότητα;

Σε περιπτώσεις εκτεταμένης ενδομητρίωσης, η βλάβη των σαλπίγγων, οι συμφύσεις και γενικά η διαταραχή της ανατομίας συμβάλλουν στην υπογονιμότητα. Στην περίπτωση των ελαφρότερων μορφών ενδομητρίωσης, οι γνώμες διίστανται. Ορισμένοι γιατροί υποστηρίζουν ότι η γυναίκα δεν καταφέρνει να μένει έγκυος επειδή πάσχει από ενδομητρίωση κι άλλοι το αντίστροφο, ότι δηλαδή ανέπτυξε ενδομητρίωση επειδή δεν έμεινε εγκαίρως έγκυος.

Μπορεί να κάνει παιδί μία γυναίκα που πάσχει από ενδομητρίωση;

Φυσικά και μπορεί. Η παρουσία ενδομητρίωσης δεν καθιστά απαραιτήτως τη γυναίκα υπογόνιμη. Όταν όμως υπάρχει δυσκολία στη σύλληψη ταυτόχρονα με ενδομητρίωση, τότε χρειάζεται να γίνει κάποιου είδους θεραπεία.

Η χειρουργική θεραπεία αφορά την αφαίρεση ή την καταστροφή των εστιών της ενδομητρίωσης και τη λύση των συμφύσεων.

Μετά από τη χειρουργική θεραπεία, το 60% των γυναικών μένουν έγκυες φυσιολογικά. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις, η σπερματέγχυση και η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελούν τις δύο εναλλακτικές επιλογές για να επιτευχθεί εγκυμοσύνη.

Ενδομητρική σπερματέγχυση

Η ενδομητρική σπερματέγχυση μπορεί να αποτελεί μια αποτελεσματική θεραπεία σε γυναίκες με ενδομητρίωση (αρκεί να μην υπάρχει πρόβλημα με τις σάλπιγγες ή το σπέρμα).

Ο κύκλος παρακολουθείται με διακολπικά υπερηχογραφήματα και ορμονικές εξετάσεις. Γίνεται ελεγχόμενη ωοθηκική διέγερση με γοναδοτροπίνες, έτσι ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα εγκυμοσύνης. Όταν τα ωοθυλάκια είναι έτοιμα για ωορρηξία, τότε πραγματοποιείται η σπερματέγχυση κατά την οποία το σπέρμα του συντρόφου προετοιμάζεται κατάλληλα, επιλέγονται τα καλύτερα και υγιέστερα σπερματοζωάρια και τοποθετούνται στη μήτρα της γυναίκας κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας.

Σε περιπτώσεις ελάχιστης ή ελαφράς ενδομητρίωσης, η ενδομητρική σπερματέγχυση με ελεγχόμενη ωοθηκική διέγερση αυξάνει τις πιθανότητες για εγκυμοσύνη. Η ενδομητρική σπερματέγχυση αποτελεί επίσης επιλογή για γυναίκες με ωοθηκικό ενδομητρίωμα ή με μέτρια/σοβαρή ενδομητρίωση.

Τα ποσοστά γεννήσεων σε γυναίκες που υπεβλήθησαν σε θεραπεία με γοναδοτροπίνες και ενδομητρική σπερματέγχυση είναι 5 έως 6 φορές υψηλότερα από τις γυναίκες που απλώς παρακολουθούνται χωρίς θεραπεία.

Σε περίπτωση που η γυναίκα η οποία πάσχει από ενδομητρίωση και είναι υπογόνιμη, έχει ήδη υποβληθεί σε 3 με 4 σπερματεγχύσεις, η πιθανότητα επιτυχίας περαιτέρω θεραπείας είναι πλέον πολύ μικρή και ενδείκνυται να προχωρήσει σε εξωσωματική γονιμοποίηση.

Εξωσωματική γονιμοποίηση

Οι γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση έχουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση παρόλο που απαντούν πιο φτωχά στα φάρμακα της διέγερσης των ωοθηκών, παράγουν λιγότερα ωάρια, λιγότερα έμβρυα και έχουν χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης. Με άλλα λόγια,  αν και παράγουν λιγότερα ωάρια ή έμβρυα, τα ποσοστά γεννήσεών τους είναι άριστα, καθώς το πρόβλημά τους είναι αριθμητικό και όχι ποιοτικό.

Στην εξωσωματική γονιμοποίηση γίνεται ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών που «δίνει» συνήθως 8–10 ωάρια. Ο κύκλος παρακολουθείται με διακολπικά υπερηχογραφήματα και ορμονικές εξετάσεις. Η ωοληψία πραγματοποιείται διακολπικά κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο και τα ώριμα ωάρια που συλλέγονται από τις ωοθήκες γονιμοποιούνται στο εργαστήριο. Το έμβρυο ή τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα μετά από 3 έως 5ημέρες.

Στις μεγάλες εθνικές βάσεις δεδομένων στις οποίες παρακολουθούνται όλοι οι κύκλοι της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ετήσια βάση, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν υψηλά ποσοστά γεννήσεων (στις Ηνωμένες Πολιτείες οι γεννήσεις σε γυναίκες με ενδομητρίωση ήταν 31.1% και στη Γαλλία 24%).

Όσο μεγαλώνει η γυναίκα, η επίδραση της ενδομητρίωσης σε συνδυασμό με την ελάττωση των ωαρίων λόγω ηλικίας, καθιστά πιο δύσκολη την επίτευξη εγκυμοσύνης. Επομένως, όσο ταχύτερα μια γυναίκα με ενδομητρίωση υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αποκτήσει παιδί.

Νέα αναδρομική έρευνα έδειξε ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση θα πρέπει να γίνεται ιδανικά 7 έως 25 μήνες μετά το χειρουργείο για την ενδομητρίωση.

Η καταστολή του κύκλου για 3–6 μήνες μετά το χειρουργείο και πριν την εξωσωματική έχει 4 φορές καλύτερα ποσοστά γεννήσεων.

Η ενδομητρίωση δηλητηριάζει την ωοθήκη. Ως εκ τούτου, καθώς περνούν τα χρόνια οι πιθανότητες φυσικής σύλληψης μειώνονται. Οι γυναίκες λοιπόν που πάσχουν από ενδομητρίωση συνίσταται να ενημερώνονται από τον γιατρό τους για τη δυνατότητα διατήρησης της γονιμότητάς τους μέσω της κατάψυξης ωαρίων. Αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό για γυναίκες προχωρημένων σταδίων ενδομητρίωσης.

Ενδομητρίωση και κύηση

Γυναίκες με ενδομητρίωση πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης και να είναι ενήμερες ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο αυτόματης αποβολής και εξωμητρίου κυήσεως.

Ο μεγαλύτερος εχθρός των γυναικών με ενδομητρίωση που θέλουν να αποκτήσουν παιδί είναι το χάσιμο χρόνου. Η εξατομικευμένη θεραπεία κάθε γυναίκας αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να αποκτήσει ένα υγιές παιδί.

Η δωρεά ωαρίων αποτελεί ιδανική συνθήκη για να κατανοήσουμε πως η ενδομητρίωση επηρεάζει τα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF).

Η υπογονιμότητα είναι ένα από τα βασικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης, στην οποία κύτταρα όμοια με εκείνα του ενδομητρίου (της επένδυσης της μήτρας) αναπτύσσονται σε άλλα σημεία του σώματος, όπως η πύελος, οι σάλπιγγες και οι ωοθήκες, προκαλώντας φλεγμονές και έντονο πόνο.

Η ενδομητρίωση διπλασιάζει τις πιθανότητες υπογονιμότητας στη γυναίκα κάτω των 35 ετών.

Αν και πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση μπορούν να συλλάβουν χρησιμοποιώντας δικά τους ωάρια στην εξωσωματική γονιμοποίηση, ορισμένες χρειάζονται ωάρια δότριας.

Ενδομητρίωση και δωρεά ωαρίων

Δύο από τα βασικά ερωτήματα της επιστημονικής κοινότητας ήταν τα εξής: εάν τα ωάρια μίας υγιούς δότριας μοιραστούν σε δύο λήπτριες, μία από τις οποίες είναι υγιής και η άλλη πάσχει από ενδομητρίωση, έχουν τις ίδιες πιθανότητες να μείνουν έγκυοι οι δύο γυναίκες; Επηρεάζονται τα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης εάν η δότρια πάσχει από ενδομητρίωση και η λήπτρια είναι υγιής;

Η σοβαρή ενδομητρίωση δεν επηρεάζει τα ποσοστά κυήσεων όταν η δότρια ωαρίων είναι υγιής

Σε έρευνα που έγινε στο Ινστιτούτο Υπογονιμότητας της Βαλένθια συμμετείχαν 58 γυναίκες που έκαναν εξωσωματική γονιμοποίηση με δωρεά ωαρίων. Οι 25 έπασχαν από σοβαρή ενδομητρίωση και οι 33 από τις λήπτριες ήταν υγιείς. Και στις δύο ομάδες έγινε η ίδια προετοιμασία του ενδομητρίου. Ο αριθμός των γονιμοποιημένων ωαρίων, των μεταφερομένων εμβρύων, των ποσοστών κύησης και το ποσοστό αποβολών ήταν ίδια και στις δύο ομάδες.

Φάνηκε λοιπόν ότι η σοβαρή ενδομητρίωση δεν επηρεάζει τα ποσοστά κυήσεων μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση, όταν τα ωάρια προέρχονται από υγιείς δότριες. Παρόμοια ήταν τα αποτελέσματα άλλης έρευνας 444 κύκλων δωρεάς ωαρίων σε 222 ζευγάρια ληπτριών.

Όταν η δότρια ωαρίων πάσχει από ενδομητρίωση επηρεάζονται τα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης

Έρευνα που εξέτασε αναδρομικά 178 εμβρυομεταφορές σε 141 λήπτριες έδειξε σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά κυήσεων σε γυναίκες που έλαβαν ωάρια από δότριες με ενδομητρίωση. Για να μελετήσουν οι Ισπανοί ερευνητές περαιτέρω τη δράση της ενδομητρίωσης στο ενδομήτριο ή το ωάριο, έκαναν μία προοπτική μελέτη στην οποία χώρισαν τις ασθενείς σε τρεις ομάδες. Στην πρώτη ομάδα δότριες ωαρίων που δεν έπασχαν από ενδομητρίωση έδωσαν ωάρια σε υγιείς λήπτριες. Στη δεύτερη ομάδα δότριες με ενδομητρίωση έδωσαν ωάρια σε υγιείς λήπτριες. Στην τρίτη ομάδα δότριες που δεν έπασχαν από ενδομητρίωση έδωσαν τα ωάριά τους σε λήπτριες με ενδομητρίωση.

Σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης παρατηρήθηκαν στην ομάδα που οι δότριες είχαν ενδομητρίωση και οι λήπτριες δεν είχαν. Παρόμοια ήταν και τα ποσοστά κυήσεων στην ίδια ομάδα.

Οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν άριστα ποσοστά κυήσεων με ωάρια υγιούς δότριας

Αναδρομική μελέτη που έγινε σε 10.000 κύκλους εξωσωματικής γονιμομοποίησης με δωρεά ωαρίων έδειξε ότι τα ποσοστά κυήσεων σε λήπτριες με ενδομητρίωση ήταν ίδια με αυτά γυναικών χωρίς ενδομητρίωση.

Ανάλυση των αποτελεσμάτων της δωρεάς ωαρίων των τελευταίων ετών σε ελληνική μονάδα έδειξε ότι οι λήπτριες με ενδομητρίωση έχουν εξαιρετικά ποσοστά κυήσεων της τάξης του 60%.

Συμπεράσματα

• Τα ποσοστά κυήσεων στην εξωσωματική γονιμοποίηση μετά από δωρεά ωαρίων σε λήπτριες με ενδομητρίωση είναι άριστα όταν τα ωάρια προέρχονται από δότριες χωρίς ενδομητρίωση και ξεπερνούν το 60%.
• Τα ποσοστά κυήσεων μετά από δωρεά ωαρίων από γυναίκες με ενδομητρίωση είναι χαμηλότερα ακόμα και όταν οι λήπτριες είναι υγιείς.

Σε ποιες περιπτώσεις ενδομητρίωσης χρειάζεται δωρεά ωαρίων;

Τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ασθενείς με ενδομητρίωση αυξάνονται με τη χρήση ωαρίων δότριας:

• Σε περιπτώσεις σοβαρότατης ενδομητρίωσης που έχει προκαλέσει βλάβες στις ωοθήκες, επηρεάζοντας το ωοθηκικό απόθεμα, την ποιότητα και την ποσότητα των ωαρίων. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ανταπόκριση των ασθενών στα φάρμακα διέγερσης των ωοθηκών είναι φτωχή.
• Σε ασθενείς άνω των 40 ετών.

Καθώς η ενδομητρίωση επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο κάθε γυναίκα, η στρατηγική που ακολουθούμε κάθε φορά για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας είναι απολύτως εξατομικευμένη.

Άρθρο του Ι.Σούση, Ιατρού Αναπαραγωγής

Οι ασθενείς που πάσχουν από ενδομητρίωση και έχουν δυσλειτουργία του θυρεοειδούς έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να υποφέρουν από χρόνιο πόνο και να έχουν πιο σοβαρή ενδομητρίωση, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Η ενδομητρίωση είναι μία μυστηριώδης ασθένεια. Οι αυτοάνοσες διαταραχές του θυρεοειδούς σχετίζονται με την ενδομητρίωση, αλλά ο μηχανισμός με τον οποίο συνδέονται οι δύο ασθένειες είναι άγνωστος.

Κάθε κύτταρο στο σώμα μεταφέρει πρωτεϊνικούς δείκτες, που ονομάζονται αντιγόνα καιεπιτρέπουν σε ένα κύτταρο να αναγνωρίζεται από το ανοσοποιητικό σύστημα ως “δικό μου” ή “ξένο“. Σε αυτοάνοσες διαταραχές του θυρεοειδούς, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται και προκαλεί βλάβες στον θυρεοειδή αδένα. Αυτές οι ασθένειες χαρακτηρίζονται από την παραγωγή αυτοαντισωμάτων έναντι ειδικών αντιγόνων τουθυρεοειδούς και του υποδοχέα ορμόνης διέγερσης του θυρεοειδούς.

Οι ερευνητές του Université Paris Descartes μελέτησαν τη σχέση μεταξύ της ενδομητρίωσης και των αυτοάνοσων διαταραχών του θυρεοειδούς και ειδικότερα πώς οι διαταραχές του θυρεοειδούς επηρεάζουν την εξέλιξη της ενδομητρίωσης.

Διαπίστωσαν ότι τόσο τα επίπεδα του RNA όσο και των πρωτεϊνών που εμπλέκονται στο μεταβολισμό του θυρεοειδούς ήταν διαφορετικά στο δείγμα του ενδομητρίου που ελήφθη μεβιοψία από ασθενείς με ενδομητρίωση και σε υγιείς γυναίκες. Τα μόρια RNA δρουν ως πρότυπα για να παράγουν πρωτεΐνες, οι οποίες εκτελούν βασικές λειτουργίες στο κύτταρο.

Επίσης, στα ενδομητριωτικά κύτταρα, η ποσότητα θυρεοειδικών ορμονών ήταν διαφορετική σε σύγκριση με αυτή των κυττάρων από την ομάδα ελέγχου. Η θυρεοειδική ορμόνη Τ4 (θυροξίνη) μετατρέπεται σε Τ3 (τριϊωδοθυρονίνη), η οποία είναι πολύ πιο δραστική από την Τ4. Στα ενδομητριωτικά κύτταρα, η παραγωγή Τ4 αυξήθηκε, ενώ η Τ3 μειώθηκε.

Η ορμόνη διέγερσης του θυρεοειδούς ρυθμίζει την παραγωγή των Τ3 και Τ4. Οι in vitro (εργαστηριακές) μελέτες που χρησιμοποίησαν κύτταρα από το ενδομήτριο ασθενών με ενδομητρίωση και υγιών γυναικών έδειξαν ότι η ορμόνη διέγερσης του θυρεοειδούς αύξησε τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Οι ερευνητές όμως, δεν είδαν διαφορές στην αύξηση της ταχύτητας πολλαπλασιασμού μεταξύ των ενδομητριωτικών κυττάρων και των υγιώνκυττάρων.

Οι μελέτες στα ποντίκια επιβεβαίωσαν τα δεδομένα που αποκτήθηκαν in vitro δεδομένου ότι τα ενδομητριωτικά εμφυτεύματα βρέθηκαν να είναι μεγαλύτερα όταν αυξήθηκαν οι θυρεοειδικές ορμόνες. Μια αναδρομική ανάλυση των ασθενών με ενδομητρίωση με ή χωρίς διαταραχή θυρεοειδούς αποκάλυψε αυξημένο χρόνιο πυελικό πόνο και προχωρημένο στάδιο ενδομητρίωσης σε ασθενείς με διαταραχή του θυρεοειδούς.

Μπορείτε να διαβάσετε τα αποτελέσματα της έρευνας εδώ:https://www.pnas.org/content/116/24/11894