Όταν μία γυναίκα κάνει λαπαροσκόπηση για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης, ο γιατρός της μπορεί να υπολογίσει τον λεγόμενο “δείκτη γονιμότητας ενδομητρίωσης”.

Πρόκειται για μία βαθμολόγηση που δείχνει κατά πόσο είναι πιθανό μία γυναίκα με ενδομητρίωση να συλλάβει φυσιολογικά ή εάν χρειάζεται να στραφεί στην εξωσωματική γονιμοποίηση.

Μετα-ανάλυση 17 μελετών, με τη συμμετοχή 4.598 γυναικών έδειξε ότι ο δείκτης γονιμότητας ενδομητρίωσης μπορεί να προβλέψει εάν μία γυναίκα θα μείνει έγκυος φυσιολογικά ή εάν χρειάζεται κάποια μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Εάν μετά τη λαπαροσκόπηση έχει χαμηλό δείκτη γονιμότητας ενδομητρίωσης, δεν έχει πολλές πιθανότητες φυσικής σύλληψης. Στις έρευνες που αναλύθηκαν υπήρχαν πάντως σημαντικές διαφορές στα αποτελέσματα.

Η ανάλυση του συνόλου των στοιχείων έδειξε ότι για τις γυναίκες που είχαν δείκτη γονιμότητας ενδομητρίωσης 0-2, οι πιθανότητες να μείνουν φυσιολογικά έγκυοι τους επόμενους 36 μήνες ήταν μόλις 10%. Οι γυναίκες που είχαν 3-4 είχαν πιθανότητες 44% και οι γυναίκες που είχαν δείκτη 7-8, είχαν πιθανότητες 55% να μείνουν έγκυοι χωρίς κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Μέχρι να εισαχθεί στην καθημερινή κλινική πράξη ο δείκτης γονιμότητας της ενδομητρίωσης (EFI), παγκοσμίως χρησιμοποιείτο η αναθεωρημένη βαθμολογία της Αμερικανικής Εταιρείας Γονιμότητας (rAFS) για τη σταδιοποίηση της ενδομητρίωσης, η οποία έχει σημαντικούς περιορισμούς.

Ο δείκτης γονιμότητας ενδομητρίωσης είναι πιο αξιόπιστος για να μάθει μία γυναίκα εάν χρειάζεται εξωσωματική γονιμοποίηση ή έχει μεγάλες πιθανότητες να μείνει φυσιολογικά έγκυος.

Κατά τη λαπαροσκόπηση εντοπίζονται οι εστίες της ενδομητρίωσης και προσδιορίζεται η έκταση και το στάδιο της νόσου.

Ανάλογα με τη βαθμολογία, τα στάδια της ενδομητρίωσης είναι τέσσερα.

Στάδιο Ι – ελάχιστη

Στάδιο ΙΙ – ελαφρά

Στάδιο ΙΙΙ – μέτρια

Στάδιο IV– σοβαρή

Η παλιά μέθοδος εκτίμησης της ενδομητρίωσης και σταδιοποίησής της, είχε περιορισμένη συσχέτιση με τον πυελικό πόνο, αλλά και δεν μπορούσε να προβλέψει την υπογονιμότητα.

Δηλαδή, κάποιες γυναίκες με σοβαρή ενδομητρίωση δεν έχουν καθόλου πόνο, ενώ γυναίκες με ελάχιστη ενδομητρίωση υποφέρουν από σοβαρή δυσμηνόρροια.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, για τις ασθενείς με ενδομητρίωση, ο δείκτης γονιμότητας ενδομητρίωσης είναι καλύτερος προγνωστικός παράγοντας επιτυχημένης εγκυμοσύνης είτε κάνει η ασθενής τεχνητή γονιμοποίηση είτε όχι, γιατί για να υπολογίσουμε τον δείκτη γονιμότητας της ενδομητρίωσης, λαμβάνουμε υπόψιν την ηλικία της γυναίκας, τη βατότητα των σαλπίγγων και αν έχει μείνει στο παρελθόν έγκυος.

Οι ασθενείς με βαριά ενδομητρίωση (EFI 0-3) πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τη χαμηλή πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης χωρίς εξωσωματική γονιμοποίηση για να μην χάνουν πολύτιμο χρόνο, είπαν οι ερευνητές.

Μπορείτε να διαβάστε περισσότερα: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31967727/

Οι γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση και έχουν χαμηλότερο από το κανονικό βάρος, φάνηκε πως κινδυνεύουν περισσότερο να γεννήσουν πρόωρα μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση, σε σύγκριση με γυναίκες που είναι μεν πολύ αδύνατες, αλλά δεν πάσχουν από ενδομητρίωση, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύθηκε στο Reproductive BioMedicine Online.

Οι ερευνητές εξέτασαν τη σχέση του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) που είχε η μητέρα πριν μείνει έγκυος με το αποτέλεσμα του τοκετού, σε γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση και έκαναν εξωσωματική γονιμοποίηση. Δεν διαπίστωσαν ανάλογες διαφορές σε άλλες κατηγορίες ΔΜΣ.

Η αναδρομική έρευνα, που έγινε στην Κίνα, περιέλαβε 7.086 γυναίκες, οι οποίες γέννησαν ένα μωρό μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση, από το 2006 μέχρι το 2017 στο Τμήμα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Ένατου Νοσοκομείου της Σαγκάης.

Στην έρευνα 1.111 γυναίκες είχε διαπιστωθεί λαπαροσκοπικά ότι πάσχουν από ενδομητρίωση. Το 45% αυτών έπασχαν από ενδομητρίωση στις ωοθήκες και το 55% από πυελική ενδομητρίωση. Ο λόγος που έκαναν εξωσωματική γονιμοποίηση, ήταν η ενδομητρίωση στο 74% της ομάδας των γυναικών που έπασχαν από ενδομητρίωση, ενώ στο υπόλοιπο 26% των γυναικών υπήρχε και ανδρικός παράγοντας στην υπογονιμότητα.

Στην ομάδα ελέγχου των 5.975 γυναικών χωρίς ενδομητρίωση, στο 77% η ένδειξη (indication) για εξωσωματική γονιμοποίηση ήταν η υπογονιμότητα λόγω σαλπιγγικού παράγοντα και στο 23% ο ανδρικός παράγων.

Τόσο οι γυναίκες που έπασχαν από ενδομητρίωση, όσο κι εκείνες που δεν έπασχαν, εντάχθηκαν σε τρεις ομάδες ανάλογα με τον Δείκτη Μάζας Σώματος: ελλιποβαρείς (<18,5 kg / m2), κανονικό βάρος (18,5 έως 24,9 kg / m2) και υπέρβαρες / παχύσαρκες (≥ 25 kg / m2).

Όλες οι γυναίκες έκαναν εμβρυομεταφορά κρυοσυντηρημένων εμβρύων, τα οποία μεταφέρθηκαν σε μία πιο φυσιολογική μήτρα, από ό,τι θα συνέβαινε εάν είχε γίνει εμβρυομεταφορά φρέσκων μετά από τη διέγερση των ωοθηκών. Το γεγονός αυτό έδωσε στους ερευνητές τη δυνατότητα να προσδιορίσουν με ακρίβεια τον ρόλο της ενδομητρίωσης στις γεννήσεις που ακολούθησαν.

Φάνηκε πως οι οι γυναίκες που είχαν χαμηλότερο από το φυσιολογικό βάρος και έπασχαν από ενδομητρίωση, είχαν μεγαλύτερα ποσοστά πρόωρου τοκετού (πριν από την 37η εβδομάδα της κύησης) σε σύγκριση με τις πολύ αδύνατες γυναίκες που δεν έπασχαν από ενδομητρίωση: 14,61% σε σχέση με 3,28%.

Οι γυναίκες που έπασχαν από ενδομητρίωση, αλλά είχαν είτε φυσιολογικό βάρος είτε ήταν υπέρβαρες/παχύσαρκες, είχαν σχεδόν τα ίδια ποσοστά με τις γυναίκες που δεν πάσχουν από ενδομητρίωση.

Σύμφωνα με τους ερευνητές μια πιθανή εξήγηση για το γεγονός ότι η ενδομητρίωση οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά πρόωρων τοκετών μόνο στις πολύ αδύνατες γυναίκες, είναι η διαφορά στη συγκέντρωση λεπτίνης.

“Η λεπτίνη, μία ορμόνη που παράγεται από τον λιπώδη ιστό, ευθύνεται για τη ρύθμιση του μεταβολισμού των λιπιδίων και μπορεί να μειώσει τη σωματική μάζα μειώνοντας την πρόσληψη τροφής και διεγείροντας την κατανάλωση ενέργειας”, εξηγούν οι ερευνητές.

Η λεπτίνη μπορεί επίσης να επηρεάσει τη δημιουργία εστιών ενδομητρίωσης μέσω διαφορετικών οδών και συνδέεται με τη φλεγμονή στην ενδομητρίωση.

“Είναι γνωστό ότι η φλεγμονή συνδέεται με τους μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τον τελειόμηνο και τον πρόωρο τοκετό”, τονίζουν οι Κινέζοι ερευνητές.

Ένας άλλος λόγος που ο ΔΜΣ συνδέεται με τον πρόωρο τοκετό είναι η γενετική. Οι γενετικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον ΔΜΣ, μπορεί να συνδέονται με την ανάπτυξη της ενδομητρίωσης, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό.

Μπορείτε να βρείτε ποιος είναι ο δικός σας δείκτης μάζας σώματος εδώ: http://www.endometriosis-gr.eu/

Διαβάστε περισσότερα: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32171707/

(Άθρο του μαιαευτήρα-γυναιλολόγου, ιατρού αναπαραγωγής, Ιάκωβου Σούση, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό GOnimotita)

Η ενδομητρίωση είναι ένα αινιγματικό νόσημα, που αφορά τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Στις γυναίκες με ενδομητρίωση ιστός που κανονικά καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) βρίσκεται εκτός μήτρας, σε άλλες περιοχές του σώματος και δημιουργεί εστίες ενδομητρίωσης, συνήθως στις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, στους συνδέσμους που στηρίζουν τη μήτρα, στην περιοχή ανάμεσα στον κόλπο και το έντερο και στο περιτόναιο. Σπανιότερα εστίες ενδομητρίωσης δημιουργούνται σε κοιλιακές ουλές από προηγούμενες εγχειρήσεις στα έντερα, στην ουροδόχο κύστη, στον κόλπο, στον τράχηλο της μήτρας ή ακόμα και εκτός κοιλιακής χώρας.

Κυριότερα συμπτώματά της είναι ο έντονος πόνος κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως (δυσμηνόρροια) και κατά τη διάρκεια της ερωτικής πράξης, ο χρόνιος πυελικός πόνος και η υπογονιμότητα. Η διάγνωση της ενδομητρίωσης της είναι δύσκολη καθώς τα συμπτώματά της θυμίζουν άλλες γυναικολογικές παθήσεις, ενώ δεν υπάρχουν εξετάσεις για να γίνει με σιγουριά η διάγνωση. Ο μόνος τρόπος μέχρις στιγμής για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη ενδομητρίωσης είναι η λαπαρασκόπηση.

Αν και η ενδομητρίωση είναι μία συνηθισμένη ασθένεια όπως ο διαβήτης ή το άσθμα, οι περισσότερες γυναίκες δεν ξέρουν καν πως υπάρχει.

Τι δείχνουν οι αριθμοί για την ενδομητρίωση:

• 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν ενδομητρίωση
• 176 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως πάσχουν από ενδομητρίωση
• 2 στις 10 γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση είναι υπογόνιμες
• 30-50% των υπογόνιμων γυναικών πάσχουν από ενδομητρίωση
• 2η πιο συχνή γυναικολογική πάθηση είναι η ενδομητρίωση
• 7-12 χρόνια περνούν πριν γίνει η διάγνωση της ενδομητρίωσης

Πως συνδέεται η ενδομητρίωση με την υπογονιμότητα;

Σε περιπτώσεις σοβαρής ενδομητρίωσης η καταστροφή των σαλπίγγων, οι συμφύσεις και γενικά η διαταραχή της ανατομίας συμβάλλουν στην υπογονιμότητα. Στη περίπτωση των ελαφρότερων μορφών ενδομητρίωσης, οι γνώμες διίστανται. Άλλοι γιατροί υποστηρίζουν ότι η γυναίκα δε μένει έγκυος επειδή έχει ενδομητρίωση κι άλλοι ότι ανέπτυξε ενδομητρίωση επειδή δεν έμεινε εγκαίρως έγκυος.

Μπορεί να κάνει παιδί μία γυναίκα που πάσχει από σοβαρή μορφή ενδομητρίωσης;

Μπορεί. Η χειρουργική θεραπεία αφορά την αφαίρεση ή την καταστροφή των εστιών της ενδομητρίωσης και τη λύση των συμφύσεων.

Το 60% των ασθενών μένουν έγκυοι φυσιολογικά μετά αποκατάσταση της ανατομίας με χειρουργική επέμβαση. Για τις υπόλοιπες ασθενείς με ενδομητρίωση η σπερματέγχιση και η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελούν τις δύο επιλογές.

Ενδομητρική σπερματέγχυση

Η ενδομητρική σπερματέγχυση είναι αποτελεσματική θεραπεία σε γυναίκες με ενδομητρίωση.

Tο σπέρμα του συντρόφου προετοιμάζεται κατάλληλα, επιλέγονται τα καλύτερα και υγιέστερα σπερματοζωάρια και τοποθετούνται στη μήτρα της γυναίκας κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας. Ο κύκλος παρακολουθείται με διακολπικά υπερηχογραφήματα και ορμονικές εξετάσεις. Γίνεται ελεγχόμενη ωοθηκική διέγερση με γοναδοτροπίνες έτσι ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα εγκυμοσύνης. Όταν τα ωοθυλάκια είναι έτοιμα για ωορρηξία, γίνεται η σπερματέγχυση.

Σε περιπτώσεις ελάχιστης ή ελαφράς ενδομητρίωσης, η ενδομητρική σπερματέγχυση με ελεγχόμενη ωοθηκική διέγερση αυξάνει τις πιθανότητες της εγκυμοσύνης. Η ενδομητρική σπερματέγχυση αποτελεί επίσης επιλογή για γυναίκες με ωοθηκικό ενδομητρίωμα ή με μέτρια ή και με σοβαρή ενδομητρίωση.

Τα ποσοστά γεννήσεων σε ασθενείς που υπεβλήθησαν σε θεραπεία με γοναδοτροπίνες και ενδομητρική σπερματέγχυση (IUI) ήταν 5 έως 6 φορές υψηλότερα από τις γυναίκες που απλώς παρακολουθούντο χωρίς θεραπεία.

Σε περίπτωση που η γυναίκα η οποία πάσχει από ενδομητρίωση και είναι υπογόνιμη έχει ήδη κάνει 3-4 σπερματεγχύσεις, η πιθανότητα επιτυχίας της θεραπείας είναι πολύ μικρή και ενδείκνυται να προχωρήσει σε εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η ενδομητρική σπερματέγχυση δεν αποτελεί επιλογή όταν η γυναίκα έχει πρόβλημα με τις σάλπιγγες κι έτσι το ωάριο δεν έχει τη δυνατότητα να φτάσει στη μήτρα, ούτε και στην περίπτωση που ο σύντροφος της γυναίκας έχει προβλήματα με το σπέρμα.

Εξωσωματική γονιμοποίηση

Οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν εξαιρετικά υψηλά ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, αν και απαντούν πιο φτωχά στα φάρμακα της διέγερσης των ωοθηκών, παράγουν λιγότερα ωάρια, λιγότερα έμβρυα και έχουν χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης.

Μπορεί να έχουν λιγότερα ωάρια ή έμβρυα, αλλά τα ποσοστά γεννήσεων τους είναι άριστα, καθώς το πρόβλημά τους είναι αριθμητικό και όχι ποιοτικό.

Στην εξωσωματική γονιμοποίηση γίνεται ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών που «δίνει» συνήθως 8-10 ωάρια. Ο κύκλος παρακολουθείται με διακολπικά υπερηχογραφήματα και ορμονικές εξετάσεις. Η ωοληψία γίνεται διακολπικά κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο και τα ώριμα ωάρια που συλλέγονται από τις ωοθήκες γονιμοποιούνται στο εργαστήριο. Το έμβρυο ή τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα μετά από 3-5 ημέρες.

Στις μεγάλες εθνικές βάσεις δεδομένων, στις οποίες παρακολουθούνται όλοι οι κύκλοι της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε ετήσια βάση, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ασθενείς με ενδομητρίωση έχουν εξαιρετικά ποσοστά γεννήσεων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι γεννήσεις σε γυναίκες με ενδομητρίωση ήταν 31.1% και στη Γαλλία 24%.

Η μικροχειρουργική του ωαρίου ή ICSI είναι μια τεχνική, στην οποία μέσα στο εργαστήριο, ένα σπερματοζωάριο τοποθετείται με μία βελόνα μέσα στο ωάριο για να το γονιμοποιήσει. Η ICSI γίνεται κυρίως στις περιπτώσεις όπου το σπέρμα είναι χαμηλής ποιότητας.

Όσο μεγαλώνει η γυναίκα η επίδραση της ενδομητρίωσης σε συνδυασμό με την ελάττωση των ωαρίων λόγω ηλικίας, κάνει πιο δύσκολη την επίτευξη εγκυμοσύνης. Επομένως, όσο ταχύτερα μια γυναίκα με ενδομητρίωση υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αποκτήσει παιδί.

Νέα αναδρομική έρευνα έδειξε ότι ιδανικά η εξωσωματική γονιμοποίηση θα πρέπει να γίνεται 7 έως 25 μήνες μετά το χειρουργείο για την ενδομητρίωση.

Η καταστολή του κύκλου για 3-6 μήνες μετά το χειρουργείο και πριν την εξωσωματική έχει 4 φορές καλύτερα ποσοστά γεννήσεων.

Η ενδομητρίωση δηλητηριάζει την ωοθήκη και καθώς περνούν τα χρόνια οι πιθανότητες φυσικής σύλληψης μειώνονται. Οι γυναίκες λοιπόν που πάσχουν από ενδομητρίωση καλό θα είναι να ενημερωθούν από τον γιατρό τους για τη δυνατότητα διατήρησης της γονιμότητάς τους με κατάψυξη ωαρίων. Αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό για γυναίκες προχωρημένων σταδίων ενδομητρίωσης.

Ενδομητρίωση και κύηση

Γυναίκες με ενδομητρίωση πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά το πρώτο τρίμηνο της κυήσης και να είναι ενήμερες ότι έχουν 1,7 φορές αυξημένο κίνδυνο αυτόματης αποβολής και 2,7 φορές αυξημένο κίνδυνο εξωμητρίου κυήσεως.

Ο μεγαλύτερος εχθρός των γυναικών με ενδομητρίωση που θέλουν να αποκτήσουν παιδί, είναι το χάσιμο χρόνου. Η εξατομικευμένη θεραπεία κάθε ασθενούς αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να αποκτήσουν ένα υγιές παιδί.

(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του GO: https://gonimotita.gr/go-issue-1/#1