Η ενδομητρίωση είναι μια αινιγματική νόσος. Τα πραγματικά αίτια είναι άγνωστα και κατά συνέπεια δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε αιτιολογική θεραπεία. Η θεραπεία είναι καθαρά συμπτωματική και σκοπό έχει να ελαττώσει τον πόνο και να καλυτερεύσει την ποιότητα ζωής της γυναίκας.
Είναι σημαντικό να εφαρμοστεί η βέλτιστη θεραπεία για σας. Πρέπει, επομένως, να συζητήσετε διεξοδικά με το γιατρό σας όλα τα συμπτώματά σας, πώς αυτά επηρεάζουν την καθημερινότητά σας και την επιθυμία σας να μείνετε έγκυος άμεσα ή στο μέλλον. Έτσι μπορεί να επιλεχθεί η κατάλληλη θεραπεία.
Η φαρμακευτική αγωγή αφορά την καταπολέμηση του πόνου και δεν έχει ένδειξη στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας που οφείλεται στην ενδομητρίωση.
Αναλγητικά παυσίπονα
Τα παυσίπονα, όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs), είναι ιατρικές θεραπείες οι οποίες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας αντιλαμβάνεται τον πόνο. Αυτές οι θεραπείες δεν είναι ειδικές για τον πόνο που σχετίζεται με την ενδομητρίωση και δεν αλλάζουν το μηχανισμό της νόσου στο σώμα, όπως κάνουν οι ορμονικές θεραπείες. Τα παυσίπονα έχουν λίγες παρενέργειες, είναι φθηνά, είναι εύκολο να τα βρει κανείς και χρησιμοποιούνται ευρέως. Παρ’ όλα ταύτα, πολύ λίγες μελέτες έχουν ερευνήσει αν στην ουσία και στην πραγματικότητα βοηθούν στο να ελαττώσουν τον πόνο της ενδομητρίωσης. Επίσης η μακροχρόνια χρήση των NSAIDs μπορεί να σχετίζεται με παρενέργειες οι οποίες επηρεάζουν το στομάχι. Επομένως, η προστασία του στομάχου είναι απαραίτητη.
Ορμονικές θεραπείες
Τα οιστρογόνα, οι γυναικείες ορμόνες του κύκλου, προάγουν την ενδομητρίωση. Η νόσος είναι οιστρογονο-εξαρτώμενη. Άρα, όλες οι ορμονικές θεραπείες προσπαθούν να περιορίσουν τα επίπεδα των οιστρογόνων στο σώμα. Καταστέλλοντας τον κύκλο σταματάμε την αιμορραγία της περιόδου και συρρικνώνουμε τις ενδομητριωσικές εστίες.
Δυστυχώς, οι ορμονικές θεραπείες έχουν παρενέργειες, ποικίλλουν σε αποτελεσματικότητα και κόστος και τις περισσότερες φορές η ανακούφιση από τον πόνο είναι παροδική.
Αντισυλληπτικά χάπια
Το χάπι χρησιμοποιείται ευρέως για αντισύλληψη και είναι αποδεκτό από την πλειονότητα των γυναικών. Περιέχει μικρές δόσεις οιστρογόνων και προγεστερόνης. Η ανάπτυξη ωοθυλακίων στην ωοθήκη, τα οποία παράγουν οιστρογόνα, σταματά και τα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα είναι χαμηλά. Τα χαμηλά οιστρογόνα δεν μπορούν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη του ενδομητρίου τόσο μέσα στη μήτρα όσο και εκτός (ενδομητριωσική εστία). Επιπλέον η προγεστερόνη δρα απευθείας στο ενδομήτριο και ελαττώνει τη δραστηριότητά του.
Τα ορμονικά αντισυλληπτικά μπορεί να τα πάρετε από το στόμα ή με τη μορφή κολπικού δακτυλίου. Ο δακτύλιος τοποθετείται στον κόλπο για 21 ημέρες κάθε μήνα και εύκολα μπορεί η γυναίκα μόνη της να τον βάλει και να τον βγάλει.
Προγεστερόνη και προγεσταγόνα
Τα προγεσταγόνα μπορούν να χορηγηθούν σε διάφορες μορφές, π.χ. από το στόμα, ή ως μια ένεση που κρατά 3 μήνες, ή ως ένα σύστημα το οποίο τοποθετείται μέσα στη μήτρα, το λεγόμενο σπιράλ, και αποδεσμεύει τη λεβονοργεστρέλη. Διαφορετικοί τύποι προγεσταγόνων είναι η οξική μεδροξυπρογεστερόνη (MPA), η δινογέστη, η οξική κυπροτερόνη και η δανατρόλη. Τα προγεσταγόνα μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης και ως αντισυλληπτικά, τα οποία όμως περιέχουν μόνο προγεστερόνη. Τα αντιπρογεσταγόνα, όπως είναι η γκεστρινόνη, έχουν παρόμοιο τρόπο δράσης. Τα προγεσταγόνα είναι σχετικά φθηνά.
Οι διαφορετικοί τύποι των προγεσταγόνων και αντιπρογεσταγόνων έχουν διαφορετικές παρενέργειες. Κατόπιν συζήτησης με το γιατρό σας, θα σας προταθεί το καταλληλότερο σκεύασμα. Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνουν το γιατρό τους για οποιαδήποτε παρενέργεια και στη συνέχεια να συζητούν μαζί τι διαφορετικές επιλογές έχουν.
Ανάλογα GnRH
Οι GnRH αγωνιστές προκαλούν ένα πολύ χαμηλό επίπεδο οιστρογόνων, καταστέλλοντας πλήρως την ανάπτυξη των θυλακίων στην ωοθήκη. Οι GnRH αγωνιστές συνήθως χορηγούνται με υποδόρια ένεση διαρκείας 1 ή 3 μηνών. Μερικοί από τους πιο γνωστούς GnRH αγωνιστές είναι τα nafarelin, leuprolide, buserelin, goserelin και triptorelin. Οι GnRH αγωνιστές έχουν περισσότερες παρενέργειες απ’ ό,τι τα αντισυλληπτικά από το στόμα και τα προγεσταγόνα και είναι πολύ πιο ακριβοί.
Οι παρενέργειες των GnRH αγωνιστών σχετίζονται με το χαμηλό επίπεδο των οιστρογόνων και συγκρίνονται με τις συνέπειες της τεχνητής εμμηνόπαυσης. Αυτά τα αποκαλούμενα υποοιστρογονικά συμπτώματα είναι εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, ξηρότητα στον κόλπο και πόνος κατά τη διάρκεια της επαφής και, πολλές φορές, κατάθλιψη.
Μακροχρόνια οι GnRH αγωνιστές σχετίζονται με οστεοπόρωση. Για να ελαττώσουμε αυτά τα συμπτώματα, συνιστούμε επιπλέον ορμονική θεραπεία μαζί με τους GnRH αγωνιστές. Χορηγούμε ένα συνδυασμό από οιστρογόνα και προγεστερόνη, δηλαδή το αντισυλληπτικό χάπι. Αυτή η επιπλέον θεραπεία απομακρύνει ή ελαττώνει τις παρενέργειες, ενώ η θεραπευτική δράση των GnRH αγωνιστών παραμένει. Επειδή οι έφηβες και οι νεαρές γυναίκες μέχρι την ηλικία των 23 ετών δεν έχουν φτάσει στο optimum της οστικής πυκνότητας, συστήνεται να μη χρησιμοποιούνται οι GnRH αγωνιστές σε αυτές.
Αναστολείς της αρωματάσης
Η αρωματάση είναι ένα ένζυμο απαραίτητο για την παραγωγή των οιστρογόνων. Η χρήση των αναστολέων της αρωματάσης στην ενδομητρίωση είναι πρόσφατη και δεν υπάρχει μεγάλη εμπειρία.
Η σημαντική έλλειψη οιστρογόνων που προκαλούν δημιουργεί δυσάρεστες παρενέργειες, όπως κολπική ξηρότητα, εξάψεις και οστεοπόρωση.
Συνταγογραφούνται μόνον όταν όλες οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει.
Ενδομήτριο σπιράλ Mirena
Το σπιράλ Mirena διαφέρει από ένα κοινό σπιράλ στο ότι η αντισυλληπτική του δράση οφείλεται στην απελευθέρωση καθημερινά μιας μικρής ποσότητας λεβονοργεστρέλης στη μήτρα για πέντε χρόνια. Σε αντίθεση με τα κοινά σπιράλ δεν περιέχει χαλκό.
Είναι φιλικό προς το χρήστη με ελάχιστες παρενέργειες. Είναι αποτελεσματικό στην ελάττωση του πόνου της ενδομητρίωσης. Ιδιαίτερα ωφελούνται γυναίκες με εν τω βάθει ενδομητρίωση ανάμεσα στο ορθό και στον κόλπο.